استان کهگیلویه و بویراحمد

کهگیلویه و بویراحمد
مرکز	ياسوج
جمعیت (۱۳۹۰)	۶۵٨،۶٢٩ [۱]
منطقه زمانی	IRST (گرینویچ+۳:۳۰)
-تابستان (دی‌اس‌تی)	IRDT (گرینویچ+۴:۳۰)
استاندار

کهگیلویه و بویراحمد یکی از استان‌های کشور ایران است. مرکز آن شهر یاسوج است و با مساحتی حدود ۱۶هزار و ۲۴۹ کیلومتر مربع، سرزمینی نسبتاً مرتفع و کوهستانی است.

جمعیت کهگیلویه و بویراحمد بر پایه سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۰ برابر با ۶۴۰،۰۰۰ نفر بوده که ۵۰درصد آن‌ها در شهرها سکونت دارند^[۲].

تقسیمات کشوری

این استان به هفت شهرستان و ۱۶ بخش تقسیم شده است که شامل ۱۶ شهر وبیش از ۱۷۰۰ روستا می گردد.* .

شهرستان‌های این استان عبارتند از: (مرکز شهرستان)

• شهرستان بویراحمد (یاسوج)
• شهرستان بهمئی (لیکک)
• شهرستان دنا (سی سخت)
• شهرستان کهگیلویه (دهدشت)
• شهرستان گچساران (دوگنبدان)
• شهرستان چرام (چرام)
• شهرستان باشت (باشت)
• (لنده)

موقعیت

استان کهگیلویه و بویراحمد از جمله استان‌های جنوبی ایران به شمار می رود که با پنج استان همسایه است :

از شرق با استان اصفهان و فارس، از جنوب با استان بوشهر، از غرب با خوزستان و از شمال با چهارمحال و بختیاری.

آمار

این استان از نظر جمعیت و مساحت از استان‌های کوچک ایران است و درهر دو مورد دارای رتبه ۲۸ در بین سی استان می باشد. بزرگترین و پرجمعیت‌ترین شهرستان استان، شهرستان بویراحمد به مرکزیت یاسوج می باشد.

تاریخچه

استان کهگیلویه وبویراحمد را به دیار آریوبرزن می شناسند.حمداله مستوفی در تاریخ گزیده از ایل جاکی نام می‌برد.

در قدیم چهار ایل بویراحمد، دشمن‌زیاری و چرام را اصطلاحاً «چهاربنیچه» می‌نامیدند. منطقه ای که اکنون استان کهگیلویه و بویراحمد نام دارد دارای پیشینه کهن تاریخی است . هر چند در گذشته ای نه چندان دور ،جزء یکی از بلوکهای مملکت فارس بوده که خود شامل دو قسمت می شد : قسمت شمال شرقی که آن را سردسیر و کوهستانی و پشت کوه می نامیدند و قسمت جنوبی و غربی که نره کوه و بهبهان نامیده می شد.تتتت

پژوهشگران معتقدند که مهد حکومت بزرگ هخامنشیان و محل تولد پادشاهان کبیر آن در منطقه ی انشان بوده و هم اکنون نیز آثاری در رابطه با صحت این موضوع در کهگیلویه و بویراحمد کشف شده است.از جمله سران این استان در عهد گذشته می توان به:عبدالله خان ضرغام پور-منصور خان باشتی-سرتیپ خان طاهری-خسرو خان بویراحمدی-ناصر خان طاهری-کی کاووس نیکنام نگین تاجی-محمد حسین خان ضرغامی-محمد علی خان خلیلی-اسفندیار خان دشمن زیاری-کریم خان بهادر اسلطنه-میر حداد افتخاری-کی نصیر بهادر-ملا ولی پناهی و کی علیخان ایزدپناه اشاره نمود.

• استان در دوره های مختلف تاریخ شناسی ایران

1. تاریخ پیش از اسلام و پیش از ورود اراییان

این استان (منطقه جغرافیایی این استان) در دوره هزاره 4 قبل از میلاد بخشی از تمدن عیلام بوده.

1. در دوره بعد از اسلام و همچنین بعد از ورود ارایی ها

این استان به جز در سلسله حکومت سامانیان و طاهریان و قراقویونلو و قسمت شمالی ان در حکومت ماد ها جزیی از خاک تمامی حکومت های ایران بوده.

زبان

به استناد کتاب «ممسنی در گذرگاه تاریخ» مردم لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، ممسنی و حتی دشستان بوشهر از یک نژاد بوده و با یک زبان صحبت می‌کنند. اصلی ترین مشخصه هی فرهنگی و اجتماعی منطقه، در گذشته ساختار اجتماعی عشایری بوده است. هرچند امروزه این ساختار دگرگونی زیادی داشته اما هنوز موقعیت اجتماعی و شناسایی افراد حتی در جامعه شهری استان نیز از طریق وابستگی و تعلقات آنها به ساختار ایلی تعیین می‌گردد. این منطقه در گذشته نه چندان دور، در قلمرو شش ایل بویر احمد، طیبی، بهمئی، دشمن زیاری، بابویی بوده است. اکثر مردم استان کهگیلویه و بویراحمد، به زبان لری صحبت می‌کنند.^[۳] این گویش بازمانده زبان ایرانیان قدیم است که کمتر تحت تاثیر زبان‌های بیگانه قرار گرفته است و اختلافات ریشه‌ای با سایر گویش‌های زبان لری ندارد.

نظرسنجی سال ۱۳۸۹

طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه گیری شد در استان کهگیلویه و بویراحمد به قرار زیر بود: ۳٫۶ فارس (۱٫۵% مرد، ۴٫۴% زن)، ۵ ترک (۴٫۴% مرد، ۵٫۹% زن)، ۹۰٫۶ لُر (۹۲٫۶% مرد، ۸۸٫۲% زن) و ۰٫۷ بدون‌جواب بودند.^[۴]

وضعیت اقتصادی

این استان از نظر اقتصادی به عنوان ناحیه کشاورزی و دامپروری به شمار می‌آید. بعد از دامداری و کشاورزی صنایع استخراج نفت گچساران و کارخانه قند یاسوج و مجتمع دنا صنعت یاسوج(تولید انواع لوله های پلیمری) از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، ولی با این حال فعالیتهای صنعتی و معدنی در این استان نسبت به سایر مناطق کشور، رشد نیافته و رونق چندانی ندارد. به طور کلی صنایع موجود در این استان به دو گروه تقسیم می‌شوند، که عبارتند از صنایع دستی و ماشینی. بزرگترین صنعت موجود استان، صنعت نفت است. در زمینه معادن نیز این استان دارای معادن بوکسیت، مس، فسفات، گوگرد، و غیره‌است.